เตา อั้งโล่ โบราณ
1 พิโนไซโทซิส (Pinocytosis หรือ Cell Drinking) เป็นการนำสารโมเลกุลใหญ่ที่มีสภาพเป็นของเหลวเข้าสู่เซลล์ โดยการทำให้เยื่อหุ้มเซลล์เว้าเข้าไปในไซโทพลาซึมทีละน้อยๆ จนกระทั่งกลายเป็นถุงเล็กๆหลุดเข้าไปอยู่ในไซโทพลาซึมกลายเป็นเวสิเคิล เรียกว่า "Pinosome" จากการศึกษาพบว่าสารที่ลำเลียงโดยวิธีนี้นั้นอาจจะเป็นสารละลายหรือหยดน้ำมันก็ได้ ตัวอย่างเช่น การลำเลียงสารละลายเข้าสู่เซลล์ลำไส้ และเซลล์ไตเป็นต้น 1. 2 ฟาโกไซโทซิส (Phagocytosis หรือ Cell Eating) เป็นการนำสารโมเลกุลใหญ่ที่เป็นของแข็งหรือสารที่ไม่ละลายน้ำเข้าสู่เซลล์โดยการยื่นเท้าเทียม (Pseudopodium) ออกไปโอบล้อมสารเหล่านั้นไว้จนกลายเป็นถุงเล็กๆ หรือเวสิเคิลในไซโทพลาซึม เรียกว่า "Phagosome" จากนั้นถุงเล็กๆ เหล่านี้ก็อาจรวมตัวกับไลโซ-โซมภายในเซลล์และมีการย่อยสลายสารเหล่านี้เกิดขึ้น การลำเลียงสารเข้าสู่เซลล์โดยวิธีนี้พบในเซลล์บางชนิดเช่น เซลล์เม็ดเลือดขาว เซลล์อะมีบา 1. 3 การนำสารเข้าสู่เซลล์โดยอาศัยตัวรับ (Receptor-Mediated Endocytosis) เป็นการลำเลียงสารที่มีโมเลกุลขนาดใหญ่เข้าสู่เซลล์โดยการใช้โปรตีนตัวรับ (Receptor) บนเยื่อหุ้มเซลล์จับกับสารที่มีความจำเพาะ จากนั้นเยื่อหุ้มเซลล์จึงคอดเว้าหลุดเข้าไปเป็นเวสิเคิลในไซโทพลาซึม 2.
(ดูคำตอบในภาพและเรื่องด้านล่างนี้) Depict: การแพร่ของตัวถูกละลายผ่านเมมเบรน (diffusion of solutes across membranes) (a) diffusion of one solutes. ที่เมมเบรนมีรูที่ใหญ่พอที่โมเลกุลของสีจะผ่านไปได้, สีจะแพร่จากบริเวณที่มีความเข้มข้นสูงไปบริเวณที่มีความเข้มข้นต่ำ (ตาม concentration gradient) จนกระทั่งถึงภาวะสมดุลย์, สียังคงแพร่ผ่านเมมเบรนในสองทิศทางในอัตราที่เท่ากัน (b) Diffusion of two solutes.
Passive Transport คือการเคลื่อนที่แบบใด เมื่อเกิด สภาวะ Concentration gradient และ Electric gradient ระดับที่สูง ไหลสู่ ระดับที่ต่ำกว่า ไม่มีการใช้พลัง (Non used Energy (ATP)) ได้แก่ การเกิด Osmosis, Diffusion, Filtration 2.
เอกโซไซโทซิส (Exocytosis) เป็นการนำสารที่มีโมเลกุลขนาดใหญ่ออกจากเซลล์โดยสารที่ต้องการกำจัดออกจากเซลล์จะอยู่ในเวสิเคิลในไซโทพลาซึม เมื่อเวสิเคิลเคลื่อนที่ไปอยู่ชิดและเชื่อมกับเยื่อหุ้มเซลล์ก็จะทำให้สารภายในเวสิเคิลเคลื่อนที่ออกจากเซลล์ได้ ตัวอย่างเช่น การกำจัดของเสียออกจากเซลล์อะมีบา การหลั่งเอนไซม์ออกจากเยื่อบุกระเพราะอาหาร เป็นต้น เผยแพร่แล้ว เมนูนำทาง เรื่อง
การลำเลียงสารผ่านเซลล์ การลำเลียงสารผ่านเซลล์นั้นจะเกิดขึ้นที่เยื่อหุ้มเซลล์ เยื่อหุ้มเซลล์ประกอบด้วยสารฟอสโฟลิพิด ซึ่งมี 2 ชั้น และคาร์โบไฮเดรต ซึ่งทำให้เซลล์มีคุณสมบัติยอมให้สารบางอย่างผ่านได้ และสารบางอย่างผ่านไม่ได้ เรียกว่า " semipermiaple membrane " สารที่สามารถผ่านชั้นไขมันของเยื่อหุ้มเซลล์ได้ คือสารที่ไม่มีขั่ว หรือสารที่มีโมเลกุลขนาดเล็ก เช่น ออกซิเจน คาร์บอนไดออกไซด์ น้ำ และ ไฮโดรคาร์บอน และสารที่ผ่านเยื่อหุ้มเซลล์ไม่ได้ คือ สารที่มีขั่ว มีประจุ หรือมีขนาดใหญ่ จะต้องอาศัยโปรตีนเป็นตัวขนส่ง ได้แก่ น้ำตาลกลูโคส กรดอะมิโน ไอออนต่างๆ แบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ 1. การลำเลียงสารที่มีขนาดเล็ก Passive transport เป็นการเคลื่อนที่ของสารจากความเข้มข้นมากไปยังความเข้มข้นน้อย เป็นการขนส่งที่ไม่ต้องใช้พลังงาน อาศัยโปรตีน เช่น การแพร่ ซึ่งการแพร่จะมี 2 ประเภท คือ facilitated diffusion และ osmosis Active transport เป็นการแพร่ของสารจากความเข้มข้นน้อยไปหาความเข้มข้นมาก เป็นการขนส่งที่ต้องใช้พลังงาน ATP อาศัยโปรตีน เช่น การขนส่งโซเดียมออกจากเซลล์และการขนส่งโพแทสเซียมเข้าสู่เซลล์ 2. สารที่มีโมเลกุลใหญ่ Endocytosis (ลำเลียงสารเข้าสู่เซลล์) Phagocytosis/cell eating เช่น การกินอาหารของอะมีบา การกินเชื้อโรคของเซลล์เม็ดเลือดขาว Pinocytosis/cell drinking เช่น เซลล์ไต เซลล์เยื่อบุลำไส้ Recepter modiated endocytosis จะมีตัวที่รับเฉพาะ เช่น การนำคลอเรสเตอรอลเข้าสู่เซลล์ Exocytosis การปล่อย/นำสารออกนอกเซลล์ เช่น ฮอร์โมน อินซูลิน
Hypotonic Solution หมายถึง สภาพที่สารละลายภายนอกเซลล์มีความเข้มข้นน้อยกว่าสารละลาย ภายในเซลล์ ทำให้น้ำที่อยู่ภายนอกเซลล์ออสโมซิสเข้าไปภายในเซลล์ ตัวอย่างเช่น เมื่อนำเซลล์เม็ดเลือดแดงไปใส่ ในน้ำกลั่น น้ำก็จะออสโมซิสเข้าไปในเซลล์เม็ดเลือดแดง ทำให้เซลล์เม็ดเลือดแดงเต่งและแตกในที่สุด เรียก ปรากฏการณ์นี้ว่า "Hemolysis" 2. Hypertonic Solution หมายถึง สภาพที่สารละลายภายนอกเซลล์มีความเข้มข้นมากกว่าสารละลาย ภายในเซลล์ ทำให้น้ำภายในเซลล์ออสโมซิสออกมาภายนอกเซลล์ ตัวอย่างเช่น เมื่อนำเซลล์เม็ดเลือดแดงไปใส่ น้ำเกลือที่มีความเข้มข้นสูงกว่า 0. 85 เปอร์เซ็นต์ น้ำภายในเซลล์เม็ดเลือดแดงจะออสโมซิสออกจากเซลล์เม็ด เลือดแดง ทำให้เซลล์เม็ดเลือดแดงแฟบหรือเหี่ยวลง เรียกปรากฏการณ์นี้ว่า "Plasmolysis" 3. Isotonic Solution หมายถึง สภาพที่สารละลายภายนอกเซลล์มีความเข้มข้นเท่ากับสารละลายภาย – ในเซลล์ ทำให้การออสโมซิสของน้ำจากภายในเซลล์และภายนอกเซลล์ไม่แตกต่างกัน รูปร่างเซลล์จึงไม่เปลี่ยนแปลง เช่น การนำเซลล์เม็ดเลือดแดงแช่ในสารละลายที่มีความเข้มข้น 0.
B. Reece ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 6 สำนักพิมพ์ Pearson Education International
สารละลายน้ำตาล 2 ชนิดที่มีความเข้มข้นต่างกัน ซึ่งแยกจากกันโดยเมมเบรนที่มีรู ซึ่งยอมให้ตัวทำละลาย (solvent = น้ำ) ผ่านไปได้เท่านั้น ตัวถูกละลาย (solute = น้ำตาล) ไม่สามารถผ่านไปได้. น้ำจะแพร่จากบริเวณที่สารละลายมีความเข้มข้นน้อย (hypotonic) ไปสู่บริเวณที่มีความเข้มข้นของสารละลายมาก (hypertonic) จนกระทั่งสารละลายมีความเข้มข้นใกล้เคียงกัน, (Osmosis=passive transport of water๗ (Note: hyper =more, hypo =less, iso =same) สัตว์หรือสิ่งมีชีวิตที่ไม่มีผนังเซลล์ เมื่ออาศัยอยู่ในสิ่งแวดล้อมที่เป็น hypertonic หรือ hypotonic solution จะต้องมีโครงสร้างพิเศษเพื่อควบคุม สมดุลย์ของเกลือแร่ หรือ Osmoregulation (= cotrol of water balance) depict: การรักษาสมดุลย์ของน้ำในเซลล์ที่มีชีวิต. เซลล์สัตว์ (บน) จะอยู่ในสิ่งแวดล้อมที่เป็น Isotonic, ถ้าอยู่ในสิ่งแวดล้อมที่เป็น hypotonic เซลล์ก็จะแตก หรืออยู่ในสิ่งแวดล้อมที่เป็น hypertonic เซลล์ก็จะเหี่ยว. ส่วนเซลล์พืช (ซึ่งมีผนังเซลล์) ชอบสภาวะที่เป็น hypertonic มีคำถามต่อมาว่า " ทำไมน้ำและสารที่ละลายได้ในน้ำ จึงผ่านเข้า-ออกเมมเบรนได้ง่ายกว่าที่ควรจะเป็น? "
ขอเชิญร่วมแข่งขัน AI Hackathon Online 2021 (Hackathon 60 ชั่วโมง) ชิงเงินรางวัลมูลค่ารวมกว่า 30, 000 บาท ระหว่างวันที่ 23 (ช่วงหัวค่ำ) ถึง 26 กรกฎาคม 2564 อ่านรายละเอียดและสมัครได้ที่ Suchathit Boonnag 07/09/2021 โดย: ศ. ดร. ธนารักษ์ ธีระมั่นคง สถาบันเทคโนโลยีนานาชาติสิรินธร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ และ นายกสมาคมปัญญาประดิษฐ์ประเทศไทย ราชบัณฑิต ราชบัณฑิตยสภา และ ดร. กอบกฤตย์ วิริยะยุทธกร ประธานเจ้าหน้าที่บริหาร บริษัท ไอแอพพ์เทคโนโลยี จำกัด และนายกสมาคมผู้ประกอบการปัญญาประดิษฐ์ประเทศไทย ลงทะเบียนเข้าฟังสัมมนาออนไลน์ฟรีได้ที่ Suchathit Boonnag 11/25/2020 ผู้ให้สัมภาษณ์: ศ. ธนารักษ์ ธีระมั่นคงวันที่: 17 ตุลาคม 2563สื่อจาก: Ceemeagain Suchathit Boonnag 10/28/2020 ประมวลข่าวพิธีลงนามกฎบัตรภาคีปัญญาประดิษฐ์ประเทศไทย (Thai Artificial Intelligence Consortium), Suchathit Boonnag 09/16/2020 การบรรยายในหัวข้อปัญญาประดิษฐ์ (AI) ในโลกอนาคต และภาพรวมโครงการ Super AI Engineer ให้แก่ภาคอุตสาหกรรม ซึ่งจัดขึ้นภายในงาน Intermach 2020 Suchathit Boonnag 08/24/2020